Tế bào diệt tự nhiên NK là gì mà gần đây lại được nhắc đến nhiều trong các liệu pháp miễn dịch hiện đại? Nếu bạn từng nghe qua nhưng vẫn chưa hiểu rõ loại tế bào đặc biệt này có vai trò gì trong việc điều trị ung thư hay các bệnh mãn tính, thì bài viết này là dành cho bạn. Cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ hơn để xem vì sao tế bào NK lại trở thành “vũ khí bí mật” trong y học hiện đại nhé!
1. Tế bào NK là gì?
Tế bào diệt tự nhiên NK là một dạng tế bào bạch cầu thuộc nhóm tế bào lympho, hoạt động như một phần của hệ thống miễn dịch bẩm sinh – tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể trước tác nhân gây bệnh.
Khác với tế bào T và B – vốn cần nhận diện kháng nguyên cụ thể để tiêu diệt tế bào lạ, tế bào NK có thể tự động nhận diện những tế bào có biểu hiện bất thường, đặc biệt là tế bào ung thư hoặc tế bào nhiễm virus, để loại bỏ chúng ngay lập tức.
Theo Viện Miễn dịch học Anh, các tế bào NK thực hiện chức năng tiêu diệt bằng cách giải phóng các hạt enzyme (perforin, granzyme) để tạo lỗ trên màng tế bào đích và kích hoạt quá trình chết tế bào có kiểm soát để loại bỏ tế bào khác.
2. Vai trò của tế bào NK trong cơ thể
Tế bào NK đóng một vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch nhờ khả năng tấn công nhanh và không cần báo trước. Chúng không chỉ giúp cơ thể bệnh nhân phản ứng sớm với các tác nhân gây bệnh, mà còn tham gia vào quá trình điều hòa miễn dịch toàn thân, giúp mang lại kết quả nhanh chóng.
Tiêu diệt tế bào ung thư và tế bào nhiễm virus
Theo tạp chí Nature Immunology, chức năng nổi bật nhất của NK là phát hiện và xử lý các tế bào có dấu hiệu bất thường, đặc biệt là:
- Tế bào nhiễm virus: Khi virus xâm nhập, tế bào nhiễm bệnh thường giảm biểu hiện của phân tử MHC lớp I – một “dấu hiệu nhận diện” mà tế bào NK có thể phát hiện. Khi không thấy tín hiệu này, NK sẽ coi tế bào đó là lạ và kích hoạt cơ chế tiêu diệt tự nhiên.
- Tế bào ung thư: Các tế bào ung thư thường “trốn tránh” hệ miễn dịch bằng cách thay đổi biểu hiện bề mặt. NK có khả năng nhận diện các thay đổi này và loại bỏ tế bào bất thường trước khi khối u hình thành rõ ràng.
Tăng cường khả năng miễn dịch bẩm sinh
NK không hoạt động đơn độc. Chúng giao tiếp với các loại tế bào khác như đại thực bào, tế bào đuôi gai (dendritic cells) và tế bào T để tăng cường phản ứng miễn dịch toàn diện.
- NK có thể tiết ra các cytokine như IFN-γ (interferon gamma), giúp kích hoạt đại thực bào loại trừ vi khuẩn mạnh hơn.
- Đồng thời, chúng còn đóng vai trò “định hướng” phản ứng miễn dịch – ví dụ như điều tiết sự phát triển của tế bào T gây độc hoặc tế bào T điều hòa.
Giữ vai trò trong miễn dịch chống lại khối u di căn và virus tái hoạt
Không chỉ có tác dụng tức thời, một số tế bào diệt tự nhiên NK còn có “trí nhớ miễn dịch” – nghĩa là phản ứng mạnh mẽ hơn khi gặp lại cùng một tác nhân. Đây là một phát hiện mới, cho thấy NK không chỉ hoạt động ngắn hạn mà còn có thể hỗ trợ bảo vệ dài hạn.
Với những vai trò quan trọng như trên, ngày càng nhiều nghiên cứu y học đang tập trung vào kích hoạt và tăng tế bào NK nhằm phục vụ điều trị ung thư, viêm mạn tính và các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
3. Xét nghiệm tế bào NK ở đâu?
Hiện nay, xét nghiệm tế bào NK được sử dụng trong lâm sàng để đánh giá sức đề kháng của cơ thể, đặc biệt trong các trường hợp:
- Người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc nhiễm virus mạn tính
- Người đang điều trị ung thư hoặc có yếu tố nguy cơ di truyền
- Phụ nữ hiếm muộn hoặc có tiền sử sảy thai liên tiếp – vì một số nghiên cứu cho thấy tế bào NK hoạt hóa quá mức ở tử cung có thể ảnh hưởng đến việc làm tổ của phôi thai
Tùy theo mục đích, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm số lượng và hoạt tính của tế bào NK trong máu ngoại vi, hoặc sinh thiết niêm mạc tử cung để đánh giá NK tại chỗ (trong trường hợp hiếm muộn).
Một số địa điểm xét nghiệm tế bào NK tại Việt Nam:
🔹 Bệnh viện Vinmec – Cung cấp các xét nghiệm chuyên sâu về tế bào miễn dịch, bao gồm cả định lượng và đánh giá chức năng tế bào NK trong máu.
🔹 Bệnh viện Từ Dũ (TP.HCM) – Xét nghiệm NK tử cung dành cho phụ nữ hiếm muộn, kết hợp với đánh giá nội tiết và khả năng làm tổ của phôi.
🔹 Trung tâm Hỗ trợ sinh sản Bệnh viện Đại học Y Hà Nội – Có thực hiện xét nghiệm liên quan đến NK trong bối cảnh đánh giá khả năng sinh sản và miễn dịch vùng chậu.
🔹 Phòng khám Meijibio – Là một trong những đơn vị tiên phong trong ứng dụng y học tái sinh tại Việt Nam. Tại đây, khách hàng có thể thực hiện xét nghiệm tế bào diệt tự nhiên NK như một phần của gói tầm soát miễn dịch toàn diện. Ngoài ra, Meijibio cũng là thương hiệu y tế chuyên cung cấp các liệu pháp nuôi cấy tế bào gốc theo công nghệ Nhật Bản.
📌 Nguồn: Đại học Northwestern, Nature Immunology, Viện Miễn dịch học Anh, NCBI.
